De naam Van Haersolte komt voor het eerst voor in het jaar 1133, wanneer Benselmus de Harsolthe genoemd wordt als getuige in een akte van schenking van Rudolf heer van Steinfurth aan het klooster te Leitthe.

Algemeen wordt aangenomen, dat Bartold van Haersolte, die in 1355 als ridder wordt vermeld, de stamvader van het geslacht is. Hij was waarschijnlijk een zoon van de Zwolse schepen Goert van Haersolte, maar dit is niet bewezen.

Het geslacht Van Haersolte behoorde tot de inheemse Overijsselse adel en werd reeds vroeg door de bisschoppen van Utrecht met goederen beleend waaronder de hof te Haerst. Daarnaast bezat het ook allodiale goederen. De adellijke families werden meestal genoemd naar de plaats, waar het stamgoed gelegen was, bijvoorbeeld Van Zuthem, Van Isselmuden, Van Ittersum en Van Voorst. Zo ook de familie Van Haersolte, tot in de 17 eeuw ook wel Van Haerst genoemd. Deze familie had namelijk als stamgoed de hof te Haerst, gelegen in Zwollerkerspel.

Een havezathe is een ridderhofstede. Wilde men verschreven worden in de Ridderschap van Overijssel, dan moest men kunnen bewijzen, dat men van riddermatige afkomst was, en men moest een havezathe bezitten.
De havezathe Haerst, die Sweer van Haersolte in 1624 had laten bouwen, kwam in 1643, toen Sweer overleed, aan zijn zoon Rutger van Haersolte van Haerst. Deze overleed kinderloos in 1674. Bij zijn testament van 1 november 1674 benoemde hij tot erfgenaam van de havezathe Haerst zijn neef Rutger van Haersolte tot Herxen, waarbij hij de erfenis bezwaarde met een fidei commis van de eerste opvolger tot de vierde graad. De zonen kwamen vóór de dochters, de oudsten vóór de jongsten en de opvolg(st)er moest trouwen met iemand van adellijke afkomst. Anthony Adolf van Haersolte en zijn broer Rutger Zwier waren de erfgenamen in de tweede graad. De zoon van Rutger Zwier van Haersolte was de erfgenaam in de derde graad. Hij overleed in 1783. De nakomelingen van de jongste zoon van Rutger van Haersolte tot Herxen (de erfgenaam in de eerste graad) lieten zich nu in het bezit van de havezathe stellen, niet zonder tegenstand van andere bloedverwanten. Hierdoor ontstond een lang en kostbaar proces tussen Johanna van Haersolte, weduwe van Jan Gerrit Blankvoort, aan de ene kant en haar broer Coenraad Willem van Haersolte tot Eisen met zijn kinderen aan de andere kant. Als gevolg hiervan moest de eens zo mooie havezathe, die in 1726 nog een jaarlijkse opbrengst van f 3228, 40 had, rond 1800 met schulden beladen verkocht worden, evenals de daaronder ressorterende onroerende goederen. Het huis zelf werd kort daarop gesloopt.
Opvallend is het grote aantal havezathes, dat een Van Haersolte als bezitter gehad heeft: Haerst, de Doorn, Zuthem, Wolfshagen, Herxen, Egede, Paeslo, Kranenberg, de Leemcule, Westerveld, Oldenhof, Eisen, Borgel, Breden horst, Hoenlo en Toutenburg in Overijssel; Yrst, Staverden, Zwaluwenberg en Bredevoort in Gelderland.

Het was blijkbaar de strategie van de familie zoveel mogelijk havezathes in voorraad te hebben, niet alleen als beleggingsobject, maar ook om op de gewenste tijdstippen een lid van de familie in de Ridderschap verschreven te hebben. In dit kader paste ook een gerichte huwelijkspolitiek, die ook duidelijk aanwezig was, getuige de vele huwelijken tussen de Van Haersoltes onderling. Zo poogde men de bezittingen in de familie te houden.